Dit boek bestaat uit al bij al verrassende essays die de gelijknamige tentoonstelling rond de Franstalig-Vlaamse dichter Emile Verhaeren begeleiden, die eerder in Antwerpen stond opgesteld. Verrassend, want ondanks alles denken we nogal makkelijk dat de 19e eeuw en het fin de siècle alleen maar burgerlijk en conformistisch van aard waren. Het is niet altijd even makkelijk om ons Verhaeren voor te stellen als een progressief en zeer links gericht kunstenaar, ongeacht zijn sympathie voor, en zijn latere samenwerking met de socialistische leider Vandervelde. Verhaeren had het echter nog meer voor de ideeën van de anarchisten, een strekking in de Internationale die, tegen de gedachten van Marx in, alle staatsgezag afwees en opkwam voor de vrijheid van elk individu om het eigen lot in handen te nemen.

Samen met andere schrijvers en kunstenaars uit zijn tijd (Georges Eekhoud, James Ensor, Theo Van Rysselberghe, August Vermeylen, Georges Minne...) voelde Verhaeren zich nauw verbonden met de ideeën van denkers als Bakoenin, Kropotkin en Proudhon. De idee van een sociale utopie, gebaseerd eerder op een revolte van de daad dan van het woord, die in een aantal gevallen jammer genoeg ontaardde in terroristische aanslagen en activiteiten die tot op vandaag aan het begrip anarchie zijn blijven kleven. Verhaeren zelf kon zich natuurlijk niet vinden in deze criminele praktijk, maar ging in zijn essayistisch en dichterlijk werk wel zo ver een aanzet te geven voor een eigen theorie die uitging van de gedachte dat kunst de wereld kan veranderen. De invloed die hij ter zake als internationaal bekend schrijver uitoefende op de toenmalige avant-garde, de symbolisten, de expressionisten, de futuristen en de dadaïsten is trouwens aanzienlijk en verdient zeker nader onderzoek.

In samenhang met de tentoonstelling wordt met deze essaybundel een uitstekende poging gedaan om het intellectuele en artistieke klimaat rondom Verhaeren en de anarchistische beweging te reconstrueren en in kaart te brengen. De bundel besluit met een aantal teksten en gedichten die beter dan welke tekst ook getuigen van Verhaerens intellectuele inzet voor een maatschappelijke omwenteling en voor de anarchistische utopie. [Jan Baes]