De nieuwe roman van David Vann begint met een scène in het aquarium van Seattle. De twaalfjarige Caitlin staat te kijken naar de drievlekkige voelsprietvis, een soort waarvan bekend staat dat het mannetje de eieren bij zich houdt. Uit Vanns verhalenbundel Legende van een zelfmoord en uit romans als Goat Mountain weten we dat de mannen in zijn boeken niet betrouwbaar zijn. Ze zijn grillig, woest, depressief en ze laten hun kinderen dingen doen waar ze te jong voor zijn. Toch zijn ze geen ongecompliceerde slechteriken. Vanns eerste vier boeken zijn autobiografisch getint en de schrijver vertelt in interviews vol vuur over de jachtpartijen en natuurtochten met zijn vader en grootvader. In een van Vanns meest ingrijpende herinneringen draait het om een reuzenheilbot die hij mee hielp vangen als kind. De manier waarop het dier langzaam opdoemde uit het donkere water is volgens Vann een metafoor voor de verbeelding van de schrijver.

Slachtoffer

Aquarium is Vanns eerste niet-autobiografische roman, vissen spelen wel een sleutelrol. Elke dag gaat Caitlin na schooltijd naar het aquarium want haar moeder werkt laat in de containerhaven van Seattle. Het is zware arbeid, de moeder noemt het slavernij. Het meisje heeft een warme band met haar moeder, maar ze beseft dat er dingen zijn waar ze beter niet naar vraagt, met name het verleden is taboe.

Ze leven in een kale doos, die twee, in een flat met helle lichten en onversierde muren. Af en toe neemt de moeder een date mee naar huis. Het isolement van de hoofdpersonages wordt doorbroken wanneer Caitlin vriendschap sluit met Shalini op school en met een oude man die dagelijks naar het aquarium komt.

Ook al begint het boek in een aquarium waar de zon nooit schijnt, toch zit er licht en lucht in dit proza. De donkere, oudtestamentische dreiging van Goat Mountain ruimt baan voor een milde sfeer. Moeder en dochter vormen een twee-eenheid, op school maken de meisjes kerstdecoraties en de oude man lijkt weggelopen uit een kinderboek zonder duistere kantjes. Toch weet je dat er onheil op komst is want Vann blijft Vann. Bovendien vertelt de 'ik' op een terugblikkende manier. Tweeëndertig is ze inmiddels en ze laat uitschijnen dat ze het ondanks alles goed maakt. Ook in zijn vorige boek gebruikte de schrijver een verteller die het overleefde en die door middel van hints en vooruitwijzingen de spanning opdrijft.

Geweld

Voor Caitlin is het aquarium een geordend universum dat haar fascineert en geruststelt. De wereld buiten is een oceaan: groot, chaotisch. Vann beschrijft in lyrische details de vissen en hun gedrag. De dieren staan symbool voor het hele leven: sommige camoufleren zich, andere slokken het kleine grut op. Soms trekt Vann de vissenmetafoor te ver door, zoals in de scène waarin de aubergines in de saus zich verstoppen als vissen op de bodem van de zee.

In de tweede helft slaat de toon om en waan je je in een van Vanns eerste romans. De psychologie van de moeder en met name haar gedrag tegenover het meisje is in dit deel niet altijd even geloofwaardig.

Opnieuw schrijft Vann over een kind dat het slachtoffer wordt van geweld uit het verleden, geweld dat nooit ophoudt, dat opgeslagen zit in de lijven van de personages. Het is jammer dat Vann, die vroeger niet psychologiseerde en die de gebeurtenissen voor zich liet spreken, hier veel uitlegt aan het eind, op zoek gaat naar een heldere afronding. De oertaferelen uitGoat Mountain waren op psychologisch vlak niet realistisch, een bewuste keuze van Vann. Hier probeert de schrijver wel de regels van de sociaal-realistische romankunst te volgen en daardoor doet het slot wat keurig aan.

DAVID VANN

Aquarium.

Vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen, De Bezige Bij, 252 blz., 18,90 euro (e-boek 14,99 euro). Oorspronkelijke titel: 'Aquarium'.

De auteur: Amerikaanse, in Alaska geboren auteur, bekend van boeken als Legende van een zelfmoord,Caribou Island enAarde.

Het boek: Vanns eerst niet-autobiografische roman, over het geweld van een vis in een aquarium.

ONS OORDEEL: niet altijd even geloofwaardig.

Kathy Mathys ■

Verberg tekst

De 12-jarige Caitlin heeft een hechte band met haar alleenstaande moeder die als havenarbeider werkt in Seattle. Ze wonen ver weg van school en haar moeder maakt lange uren dus iedere dag wacht ze na school – ze is gefascineerd door vissen - een paar uur op haar moeder bij het Seattle Aquarium. Daar ontmoet ze een oude man met wie ze vriendschap sluit en iedere dag na schooltijd praat en naar de vissen kijkt. Op school sluit ze een hechte vriendschap met een Indiaas meisje die uitgroeit tot een prille, eerste relatie. Maar als haar moeder achter haar vriendschap met de oude man komt en achter zijn identiteit, worden oude wonden opengereten en loopt het volledig uit de hand tussen Caitlin en haar moeder. Disfunctionele families, ontspoorde familierelaties en de soms gewelddadige gevolgen zijn ook in deze roman van Vann (1966) weer het hoofdthema. De natuur is minder aanwezig, op de vissen na die hier, net zoals in zijn sterke, meervoudig bekroonde autobiografische debuutroman ‘Legende van een zelfmoord’, weer een belangrijke rol spelen. Vann’s vierde roman en weer een topboek. Een in beeldende, krachtige taal geschreven boeiend verhaal met psychologisch goed onderbouwde, overtuigende karakters. Kreeg zeer goede recensies in de Engelstalige media. Verberg tekst