In 1916, toen de Eerste Wereldoorlog al twee jaar aan de gang was, lanceerde Pierre Orts, raadgever van het Belgische Ministerie van Koloniën, tijdens een vergadering het voorstel om soldaten uit Congo over te brengen om ze in te zetten aan de IJzer. Zijn voorstel werd echter categoriek geweigerd door Jules Renkin, toenmalig minister van Koloniën en ook Charles De Broqueville, minister van Oorlog, had er geen oren naar. Orts argumenteerde dat de Force Publique, het Congolese leger, het grootste leger uit de regio was en dat ze het al tegen de Duitsers in Afrika hadden opgenomen. Groot-Brittannië en Frankrijk hadden ondertussen minder scrupules betoond om koloniale strijdkrachten te laten overkomen, zij het overwegend als werkkrachten. Renkin motiveerde de weigering van de Belgische regering met de woorden: ‘De kolonie heeft al een groot offer gebracht in deze oorlog. Daarbij walg ik van het idee om onze zwarten mee te sleuren in de gevechten tussen Europeanen. Dat is nefast voor hun beschaving en voor het prestige van het blanke ras in Afrika.’ Met andere woorden werd gevreesd dat de blanken hun morele overwicht in Congo zouden verliezen als bekend raakte dat zij ook tot aan hun knieën in de modder hadden gezeten. Ondanks dit verbod diende minstens tweeëndertig Congolezen in het Belgisch leger tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze doken op in iedere legerafdeling en waren, behalve in Luik, aanwezig op elk groot Belgisch slagveld. Velen onder hen waren gedoemd hun leven te slijten aan de oevers van de Congorivier, maar door toevallige en minder toevallige factoren kwamen ze terecht in een oorlog die hen niet aanbelangde, op een continent dat hen volkomen vreemd was. Ze offerden hun jeugd en sommigen zelfs hun leven voor een vreemde vlag. Hun belevenissen en verdere levensloop verdween na de oorlog in het stof van de geschiedenis. Het is de verdienste van historica Griet Brosens de individuele levens van de Congolese soldaten te hebben gereconstrueerd. Jarenlang beet ze zich vast in deze materie, inclusief in het onderzoek naar de dossiers die verspreid zaten van Brussel tot Moskou. Een vergeten stuk geschiedenis van de Groote Oorlog wordt in Congo aan den Yser voor het eerst op grondige wijze belicht. [Staf Schoeters] Verberg tekst