Schitterend, met verstomming slaande essayistische pareltjevvan de Brits-Nederlandse auteur Ian Buruma en de Israëlische filosoof Avishai Margalit. Zij zijn de uitvinders van de nieuwe term 'occidentalisme', wat betekent "de systematische verwerping van kenmerkende westerse waarden, zoals individualisme, democratie en rationalisme"; een occidentalist is iemand die het Westen en de westerse waarden verfoeit. Dat gebeurt stereotyperend en reductionistisch: het Westen -- en in het bijzonder Amerika -- wordt gereduceerd tot een ontwortelde, oppervlakkige, materialistische, raciaal gemengde, zielloze, decadente, goddeloze, aan mode verslaafde samenleving. Buruma en Margalit stellen vast dat op dit ogenblik de haat tegen het Westen vooral in de islamwereld beangstigend groot is. Die afkeer wordt nogal snel verklaard vanuit de steun van het Westen aan Israël in het conflict met de Palestijnen. De auteurs zijn het daar niet mee eens: het oplossen van dat conflict zal niet betekenen dat Al Qaeda verdwijnt of dat de wereldwijd oplevende militante politieke islam zal verdwijnen. In "Occidentalisme" gaan zij op zoek naar de historische wortels van die afkeer voor de westerse waarden. Zij komen tot de ontstellende conclusie dat het occidentalisme -- net als het marxisme en het kapitalisme -- in Europa is ontstaan en daarna naar andere delen van de wereld is overgewaaid. Het Westen is de bakermat van de Verlichting en de liberale, seculiere democratie, maar ook van de ideologische tegenkrachten. In Occidentalisme brengen Buruma en Margalit geen chronologisch of regionaal overzicht van alle occidentalistische stromingen, zoals de Contrareformatie, de Romantiek, het fascisme, het anti-kapitalisme, het anti-globalisme en het islamitisch fundamentalisme. Zij kiezen voor een integrale, collectieve aanpak. Ze onderscheiden vier grote kenmerken van het occidentalisme, die in alle perioden en op alle plaatsen terugkeren : vijandigheid tegen de decadente, frivole stad;tegen de westers rationele, wetenschappelijke geest; tegen de westerse burgerlijke waarden ('Komfortismus' of de hang naar een veilig, comfortabel bestaan) en tegen de "ongelovige". Op indrukwekkende wijze tonen zij aan dat die vier grote krachtlijnen alle in het Westen ideologisch zijn gefundeerd vooraleer ze wereldwijd werden verspreid. Niet alleen de genoemde stromingen, maar ook vooraanstaande kunstenaars en denkers als T.S Eliot, Theodor Fontane, Oswald Spengler, Ernst Jünger, Werner Sombart, Martin Heidegger, Richard Wagner, Fjodor Dostojevski vertoonden occidentalistische trekjes. Later werden hun denkbeelden overgenomen door hele generaties intellectuelen uit andere landen zoals China, India en de islamitische landen. In China bv. leeft nu nog de gedachte dat het westerse weten weliswaar nuttig is voor praktische kennis, maar niets te bieden heeft op spiritueel vlak. De auteurs stellen dat die afkeer of zelfs haat tegen het Westen op zichzelf geen probleem vormt. Vooroordelen horen nu eenmaal bij het menselijk bestaan. Occidentalisme wordt pas gevaarlijk als het een politieke kwestie wordt, die -- zoals nu -- op een gewelddadige wijze wordt afgedwongen. "Een afkeer van westerse popcultuur, wereldwijd kapitalisme, de buitenlandse politiek van de Verenigde Staten, grote steden of seksuele vrijheid is op zich niet belangwekkend; de wens om het Westen om die redenen de oorlog te verklaren is dat wel". Radicale moslims leggen de klemtoon op het religieuze aspect van het occidentalisme. Zij stellen dat de westerlingen niet gewoon ongelovig zijn, maar zich schuldig maken aan idolatrie of "jahilliyya". Het Westen aanbidt een vreemde God, nl. die van het geld en de materie, en wil die zonde ook in de islamitische wereld verspreiden. Het doel van de extremistische politieke islam -- in volle opmars -- is het verwijderen van de westerse invloeden uit de moslimwereld en bij uitbreiding het wegvagen van het westerse denken. Als slot van hun verbijsterende analyse, formuleren de auteurs een aantal interessante beleidsaanbevelingen. Ze stellen dat de belangrijkste strijd binnen de moslimwereld zelf zal moeten worden gevoerd. De milde variant van de politieke islam zoals die van de Turkse premier Erdogan is voorlopig de beste remedie tegen meer extremistische vormen. Het Westen mag zich niet langer laten verlammen door koloniale schuldgevoelens. De schuld voor de achterstand van de islamwereld ligt niet bij het Amerikaanse imperialisme, het kapitalisme of het Israëlische expansionisme. Er is nood aan een reveil binnen de moslimwereld zelf. Dat reveil zal noodzakelijkerwijze via de georganiseerde godsdienst moeten verlopen : "Het ziet er niet naar uit dat de weg naar vrijheid de moskee kan omzeilen". Overreactie van het Westen op de terreur van de moslimfundamentalisten is af te raden omdat de terroristen net aansturen op meer geweld, zodat hun eigen bestaansreden wordt bevestigd. Ten slotte -- en hier keren zij zich frontaal tegen isolationistische denkers als Samuel Huntington -- mag het Westen zijn openheid niet verliezen. "We kunnen het ons niet veroorloven onze samenleving af te sluiten bij wijze van verdediging tegen degene die de hunne hebben afgesloten. Want dan zouden we allemaal occidentalisten worden en zou er niets meer te verdedigen over zijn." Occidentalisme is een meesterlijk, baanbrekend politiek essay zoals er per jaar maar enkele worden geschreven.
De nieuwe wereldwanorde [Gunter Bousset]

De Brits-Nederlandse sinoloog Ian Buruma en de Israëlische filosoof Avishai Margalit onderzoeken de bronnen van het moslimterrorisme. Die bronnen zijn in het Westen terug te vinden. Afkeer van de Westerse beschaving als zijnde materialistisch, lichtzinnig, individualistisch, wordt door de auteurs 'occidentalisme' gedoopt, als antwoord op de veelgebruikte term 'oriëntalisme' die islamkenner Edward Saïd introduceerde om Westerse vooroordelen tegen het Midden-Oosten te typeren. De vijandschap van Al Qaeda c.s. tegen het Westen houdt onder meer in: verheerlijking van het platteland en vijandigheid tegen de stad; heroïek prefereren boven handelsgeest; romantische overgave boven rationeel denken; acceptatie van Gods soevereiniteit in plaats van idolenverering. De auteurs leggen verband tussen hedendaags terrorisme en fenomenen als Japanse kamikazeploten, nazisme, stalinisme en maoïsme. Steeds is het: de verwerping van pluralisme en het poneren van het ideaalbeeld van een pure maatschappij van gelijkgezinden. Het intelligent geschreven boek draagt bij tot inzicht in hedendaagse wereldvraagstukken. Met eindnoten en register.