‘Dit zijn teksten waarin ik herken wat ik zelf probeer te schrijven’, zo leidt Ingmar Heytze zijn selectie van de gedichten uit De veertig van Heytze in. Soms zijn die werken gekozen omdat ze volgens de samensteller zo mooi zijn, soms omdat ze zo vreemd zijn, soms omdat ze zo herkenbaar zijn. De lezer mag met deze bloemlezing van voornamelijk oorspronkelijk Nederlandstalige gedichten — er zijn zes vertaalde gedichten — zeer tevreden zijn. En de lezer die Heytzes eigen werk nog niet kent, zou dit boekje als een inleiding daarop kunnen beschouwen.
Let wel: dit is dus geen bloemlezing van de beste gedichten in onze moderne poëzie. Heytze schrijft zelfs: ‘Dit zijn niet per se de veertig beste gedichten die ik ken.’ ‘Beste’ is dus weer iets anders dan mooi of vreemd of herkenbaar. Hoe dan ook, van de gedichten valt te genieten en dat kan tevens gezegd worden van de toelichtingen bij elk gedicht. Wel zal menigeen tegen de gepresenteerde volgorde in – links toelichting, rechts gedicht – eerst het gedicht en daarna Heytzes aantekeningen lezen.
De samensteller van deze bundel heeft een duidelijke voorkeur voor toegankelijke gedichten. Dat wil niet meteen zeggen dat ze ook gemakkelijk te interpreteren zijn en dat één keer lezen voldoende is. Er kunnen addertjes onder het gras zitten, absurditeiten, geheimzinnigheden en onverklaarbare tegenstellingen. Heytze vertelt dat voor hem de vorm ‘doorgaans belangrijker dan de inhoud’ is, want ‘het is de vorm die maakt dat de inhoud bij me binnenkomt.’ Als die inhoud binnenkomt, begint de werking van de poëzie: ‘We kunnen het erover eens zijn dat het verschil tussen wat er staat en wat het gedicht allemaal zou kunnen oproepen, precies datgene is wat het gedicht tot een gedicht maakt.’ Heytze haakt hier in op Nijhoffs bekende ‘Lees maar, er staat niet wat er staat.’ De keuzeheer accentueert zijn voorkeur nog eens in een toelichting bij een gedicht van Menno Wigman: ‘ik houd van poëzie die het (ook) moet hebben van wát er wordt verteld, en niet (louter) van een ontregelende vorm of een poging tot stinken, gevaarlijk of, in de terminologie van de dichter Ilja Pfeijffer, ‘inelkaargewikkeld’ zijn.’ Soms spreekt hij in discussies over deze soorten poëzie over figuratieve en abstracte poëzie. Zijn favorieten horen duidelijk tot de figuratieve poëzie. Dat neemt niet weg dat hij in het nawoord, waarin hij dichters opsomt van wie hij minstens één tekst kent die ook wel in deze bloemlezing had kunnen worden opgenomen, ook experimentele dichters noemt. In deze bundel vinden we echter prachtig figuratief werk van Alexis de Roode, Neil Hilborn, Luuk Gruwez, Guillaume Van der Graft, Tjitske Jansen, Ester Naomi Perquin, Menno Wigman (2x), Frank Koenegracht (2x) en nog dertig anderen. [Gerard Berends]

Laat de paar honderd dichters die landelijk publiceren een boek uitgeven met hun veertig favoriete gedichten en je krijgt gegarandeerd even zoveel totaal verschillende samenstellingen. Waarom zouden we dan een soortgelijke keuze van Ingmar Heytze (1970, Utrecht) willen hebben? De maker pareert de vraag met gemak; hij nam namelijk per gedicht een verantwoording op. De meeste daarvan vormen een duidelijke meerwaarde. Hij selecteerde vooral werk van hedendaagse Nederlandstalige dichters als Wim Brands, Eva Cox en Toon Tellegen. Maar we komen ook Henrik Nordbrandt (Zweden) en Anna Swirszczyńska (Polen) tegen en songwriters als Spinvis. Heytze richtte zich op schijnbaar toegankelijke verzen, door hem ook 'figuratieve poëzie' genoemd. Niet alle toelichtingen overtuigen in dezelfde mate. Ze zijn echter, hoewel ze de raadsels gelukkig niet oplossen, helder (lees: voor een breed publiek geschreven), gaan stuk voor stuk van een kriebelende verwondering uit en confronteren de lezer met relevante vragen en opmerkingen.