Piet Gerbrandy is de man van polyfone poëzie. In zijn bundels combineert hij proza en poëzie, vertelt verschillende verhalen en laat verschillende stemmen klinken. Dit doet hij in een vaak wat barokke taal. Zo ook in zijn recente, wat bevreemdende bundel Ontbinding. Gerbrandy is niet eens zo oud, maar het personage dat hij in zijn verzen oproept, lijkt dat wel.

Misschien komt het doordat het iemand is die zich terugtrekt in 'achttiende-eeuwse doorschoten/ edities van obscure antieke leerdichten/ over visteelt speltziektes en entkunst'. Maar al snel krijg je met het personage te doen. Z'n libido laat hem in de steek. Zijn pik, zo schrijft Gerbrandy, 'is niet vooruit te branden'. De ouderdom begint hem parten te spelen: 'Mijn leeftijd heeft zich afgevraagd/ wat kutjes ertoe doen en publicaties: enerzijds alles en anderzijds niets.' Wie tussen dit soort flauwe regels doorleest, treft ook een andere kant van deze persoon. Namelijk die van een dichter die soepel door de Europese cultuurgeschiedenis beweegt, van de Griekse en Romeinse oudheid via Dante tot het heden. En dat maakt van Gerbrandy toch iets van een gids.

Atlas Contact; € 19,99.

In ‘Ontbinding’ maakt Piet Gerbrandy (1958) z’n reputatie van veelzijdig dichter weer waar. De bundel kent 7 delen, elk voorafgegaan door een Grieks of Latijns citaat van o.m. Pindaros en Homerus (achterin vertaald) en zowel proza als poëzie. In deel 1 fungeert de verhaalvorm nog als inleiding op de gedichten, in deel 2 staan flarden vertelling boven elk vers, in deel 3 wisselen ze elkaar af en in deel 4 vloeien ze ineen, in deel 5 neemt proza de overhand en in de delen 6 en 7 komt de vorm van respectievelijk deel 3 en 2 terug. Het perspectief varieert tussen een ik- en een hij-personage. Die zijn gekoppeld aan een staande en een cursieve tekstweergave, maar gaan eveneens, zie titel, in elkaar over. Inhoudelijk speelt Gerbrandy met verwijzingen, reflecties en opvallend veel suggestie: 'Groots en heilig uw billen / om te zwijgen over uw / (het is een geheim dat betovert en trillen doet hevig) // maar nu moet ik gaan'. Of je je nu laat vervoeren of niet, feit is dat de dichter ondanks de eenvoudige zegging meer dan genoeg te bieden heeft voor een intellectueel én sensitief avontuur! De teksten op zich zijn eenvoudig, voor iedereen begrijpelijk, maar de vele verbanden daartussen zijn dat allerminst. Dit is poëzie die een stevige leesinvestering vraagt.

Piet Gerbrandy (1958) is een dichter die niet aan modieuze praktijken doet. Zelfs in zijn meest experimentele verzen proef je nog de culturele bagage, die hij als classicus met zich meedraagt. Misschien is nog wel het meest 'nieuwe' aan zijn poëzie dat hij haar de laatste jaren vermengt met proza, dat wil zeggen, zijn gedichten figureren als het ware in een groter verhaal, zo ook in zijn jongste bundel Ontbinding.

In Gerbrandy's jongste verhaal volgen we de ontbinding van een hoofdpersoon, die langzaamaan alles achter zich laat en toch nog een paar flinke verlangens overhoudt, die hij tot literatuur omsmeedt. Een van de afdelingen bevat zelfs een ouderwetse zoektocht in proza, door landschappen met wilde dieren en monniken, heel canoniek, gelardeerd met eenvoudige, volkse kwatrijnen. De slotsènes onthullen dat het eigenlijk de vergeefse zoektocht naar een vrouw is: 'Maar als ik er ben hoef ik niet verder. Dan kan ik aangenomen dat zij inderdaad ontbreekt rustig gaan liggen en luisteren tot het stil wordt.'

Dit verlangen naar rust en sereniteit keert ook in de gedichten steeds terug. De dichter heeft zich min of meer teruggetrokken uit de wereld en bepeinst de ijdelheid en het voorbijgaan van alles, inclusief zijn eigen ik. Als volgt begint Ontbinding:

Nu ik mijn lichaam -

maar nu is een vlinder van glas

mijn een voorname pretentie

het lichaam een molshoop die spreekt

en ik is geen ander

Niettemin blijft de protagonist hunkeren 'door bedelvende borsten te denken zwaar en wit' (de slotregel van deze bundel). Je zou het dus een tocht van niets naar toch een soort verhoopte vervulling kunnen noemen en Gerbrandy beschrijft die tocht in nu eens laconieke en berustende, dan weer gepassioneerde en bevlogen regels. Daarin proef ik toch ook zijn klassieke achtergrond, hij weet precies welke registers hij op welk moment moet bespelen.

Ontbinding is een toegankelijke bundel (Gerbrandy schreef weleens mysterieuzer en ondoordringbaarder) en je hoort er de behoefte van de gevorderde leeftijd aan eenvoud in, maar tegelijkertijd voel je dat de dichter zichzelf toch ook nog altijd in toom moet houden om niet in klaagliederen of vreugdezangen uit te barsten. In die strijd tussen beheersing en extase zit de stress, maar ook de kracht van deze bundel.

Na het bezoek aan een middelgroot museum in een goeddeels uitgestorven provincieplaats beving hem het verlangen in de verre toekomst stilletjes tentoongesteld te worden als specimen van een cultuur waartoe hij nooit had behoord.

Zie je daar lopen roodkonig in lenteregen dus welke meisjes?

Die uit welk verhaal ook alweer?

Dat zich telkens vertelt zodra deze windhoos

fijn stof een kwartiertje onsterfelijkheid gunt?

Hun opgetilde hoedjes komen precies terecht

want in deze versie dragen zij hoedjes

met linten en lompe lentekleuren.

Hun broekjes waren toch al nat van schrik.

De windhoosjagers waren hun apparatuur toch al kwijt.

Zie daar is de vitrine waarin ze liggen opgebaard.

Daarin waait het heel zachtjes maar beslist.

Er is geen reden om aan te nemen dat er opzet in het spel was

want opzet was toen al een achterhaald begrip.

En beelden zijn er niet.

Ook die zijn achterhaald maar waar?

Maar waarheid heeft de lompheid van cyclonen.

Piet Gerbrandy Ontbinding, Atlas Contact; 96 blz. €19,99.