Gent

Een opgewekte verschijning kun je Clara Badisco, de hoofdpersoon van Sanne Huysmans' debuutroman Rafelen, hoegenaamd niet noemen. Ze kampt met hevig chagrin d'amour, nadat haar vriend Jakob haar onverwachts in de steek liet en een dertigdagenbreak instelde. Waarna ze in haar binnenwereld gaat wroeten naar oorzaak en gevolg. Want hadden Jakob en zij geen symbiotische band?

Intussen voelt ze zich ook lichtjes verheven boven haar omgeving. 'Clara moest toegeven dat ze overtuigd was van de oeverloze domheid van de mens. Volstrekt moedeloos werd ze van de grijze zielen die de winkelstraten bevolkten.' Het in zichzelf gekeerde meisje positioneert zich 'aan de zijlijn als een omstaander'.

In het eerste deel van deze veellagige en eloquente roman likt Claire haar wonden in filosofisch getinte dagboeknotities, waar ze alleen is met 'haar spooksels'. Ze wil voorkomen dat haar leven nog meer uit elkaar gaat vallen. Of is het eerder 'rafelen'? 'Rafelen is ontwarren, de knopen van het weven loshalen, rafelen is ook verwikkelen, de structuur van het weven weer in chaos storten. Rafelen betekent zowel eenvoudiger maken als compliceren.'

En dat is de specialiteit van Clara Badisco, die al haar gedachten nauwlettend op een weegschaaltje legt. Slechts langzaam laat ze de buitenwereld weer toe en rijst het besef dat ze te zeer aan Jakob was gehecht. 'Ik stel vast dat de pijn niet met een klap kleiner wordt, maar ze ongemerkt stilletjes afdrijft.'

Filosofische lades

Geleidelijk werpt Clara haar hengels uit naar de natuurwetenschappen in een soms nogal hoogdravende zoektocht naar de zin van het leven en naar 'verbondenheid'. Er wordt gegoocheld met begrippen als entropie ('Entropie is vrijheid!') en thermodynamica, en via haar nieuwe buddy Florian Geeraerts ('Gé') komt ze in contact met professor Herman Ides, hoofd van het fysicadepartement. Hij staat er voor open om na te gaan hoe de wetenschappen zich weer rechtstreekser tot de werkelijke wereld kunnen verhouden. Drijven de hersenknobbels van de academici niet te zeer weg van de maatschappij? Die vraag levert Clara een onderzoeksopdracht op. Dat laat haar toe weer ettelijke filosofische lades open te trekken - van Schopenhauer tot Nietzsche en Wittgenstein. In concentrische cirkels wordt haar universum weer groter en verdampt Clara's pessimisme.

Even ga je vermoeden dat er er zich alsnog een turbulente plot of een ferme campusintrige zal ontwikkelen. Dat is niet het geval. Rafelen blijft een hoofdzakelijk atmosferische roman vol zorgvuldig opgeschreven redeneringen, zijsprongen en ideeënballonnetjes, waarbij zowel de vroege boeken van Connie Palmen, de romans van Italo Calvino of Harry Mulisch' De ontdekking van de hemel tot inspiratie strekken.

Huysmans laat haar achtergrond als politicologe en filosofe duchtig doorschemeren, maar legt ook een waas van ondoorgrondelijkheid over haar eerste boek. Ze verliest zich soms in al te solipsistische denkoefeningen. Ook enige lichtheid had deze roman meer zuurstof gegeven. Toch demonstreert Huysmans met Rafelen op bijna vanzelfsprekende wijze haar schrijftalent.

Verberg tekst

Als we Clara Badisco leren kennen, is ze net verlaten door haar vriend Jakob. Nog wezenloos van de schok probeert ze zichzelf weer samen te stellen, verbaasd over 'hoe weinig er van me overblijft als hij er niet is'.

Sanne Huysmans (1988, studeerde politieke wetenschappen en filosofie) creëert in de eerste helft van haar debuut Rafelen slechts een handvol personages, allemaal even eenzelvig. Het zijn introverten, met een afkeer van smalltalk. 'De lippen zijn ook een sluitspier, de excrementen van de geest worden erdoor geloosd.' Later in de roman vinden alle losse bedenkingen over communicatie zich in één theorie, een 'windroos' van hoffelijkheid.

Deze eerste helft bestaat uit dagboeknotities, geschreven in de eerste persoon enkelvoud: één hoofdstuk voor elk van de eerste dertig dagen na het vertrek van Jakob. Iedereen die wel eens verlaten is en daaronder leed, zal iets herkenbaars aantreffen in deze notities over zelfverlies en twijfel aan alles. 'Wat speelt er bij de verlater? Is het een bruusk besef (…)? Ontplooit je lotsbestemming zich plotsklaps voor je?'

In het tweede deel wisselt Huysmans de eerste persoon in voor de derde persoon. Clara heeft nu effectief haar 'binnenwereld' verlaten, om te belanden in een verhaallijn die flirt met de geloofwaardigheid. Via via komt ze in contact met professor Herman Ides, directeur van het fysicadepartement aan een universiteit. Hij vraagt Clara om na te denken over een manier om de denkkaders van de maatschappij en van de natuurwetenschappen weer bij elkaar te brengen. Om de kloof tussen wetenschap en wereld te verkleinen, dus. Veel relevanter kan de inzet van een roman niet zijn, in deze tijd van alternative facts en politici die zonder gêne denigrerend doen over wetenschappelijk werk.

Al discussiërend met de professor en met twee mannelijke nevenpersonages die op geen enkele manier uit de verf komen behalve als mondstukken van Huysmans' ideeën, belandt Clara op interessante sporen. Misschien zijn wetenschap en maatschappij uit elkaar gedreven omdat we pessimistisch geworden zijn, mijmert ze. 'Optimisme is de drijvende kracht achter' wetenschap, maar niet meer in de wereld: 'Pessimisme word het nieuwe geloven.'

We ontdekken geleidelijk hoe de relatiebreuk uit deel 1 en de wetenschappelijke mijmeringen uit deel 2 elkaar raken. Professor Ides vreest dat de wetenschappen zich 'wegspecialiseren' uit het leven, net zoals Clara zichzelf wegstreepte na het vertrek van Jakob. Daarnaast zijn er relevante passages over perfectie. Wetenschap vertrok vroeger van een idee van perfectie, schrijft Huysmans. Het was denken 'met het ideaal als referentiepunt'. Echter: 'Het heelal was geen perfecte bol, planeten bewogen niet in volmaakte cirkels, de mens hoefde geen perfectie te ambiëren.' Perfectie als referentiepunt helpt je niet vooruit.

Voor relaties, betoogt één van de mannelijke mondstukken echter, is de illusie van perfectie juist heilzaam. Je kunt beter geloven dat een relatie voor altijd is. 'Ik geloof liever in een illusie die is gedoemd om in stukken uit elkaar te vallen, dan permanent gedesillusioneerd rond te lopen. Het zouden tenminste tien zalige jaren zijn.'

Rafelen is niet perfect: daarvoor zijn de wetenschappelijke ideeën te weinig ingebed in een geloofwaardig verhaal. Huysmans liet zich onder meer inspireren door De ontdekking van de hemel, maar Harry Mulisch verpakte zijn theorieën en ideeën in een razend spannende plot. Rafelen heeft amper een plot. Stilistisch zet Huymans iets te veel druk op zichzelf, met als resultaat geregeld zinnen waar duidelijk op gezwoegd is. Door dit alles behaalt Rafelen niet helemaal het niveau van De consequenties, Niña Weijers' debuutroman die even nadrukkelijk naar het essayistische neigde. Niettemin zitten er voldoende doorleefde en originele ideeën in om te geloven dat Huysmans een toekomst heeft als auteur.

Houtekiet, 221 blz., 21,99 € (e-boek 12,99 €)

Verberg tekst

De roman, bestaande uit drie delen, start met hoofdpersoon Clara, een jonge fysicastudente wier partner net een relatiepauze van dertig dagen heeft ingelast; dertig hoofdstukken behandelen telkens een dag. Radeloos verdriet gaat langzaam over in een besef dat Clara nog zelfstandig kan leven. In deel twee verschuift het perspectief van de eerste naar de derde persoon en belandt Clara via-via aan het bureau van professor Herman Ides die haar vraagt om haar bijzondere denkvermogen op het gebied van sociale fysica toe te passen op zijn werk. Clara’s nieuwe leven van wetenschap, literatuur en het spanningsveld van fictie en werkelijkheid, wordt gevormd door haar band met de professor en andere jonge denkers. Ze probeert hiermee aan haar eigen complexe persoonlijkheid te ontsnappen, maar het laatste deel laat zien dat dit nooit helemaal lukt. Een intrigerende filosofische ode aan grote denkers en schrijvers die achterin ook als bronnen worden genoemd. In deze filosofisch-wetenschappelijke debuutroman is de achtergrond van de auteur (1988, filosofie en politieke wetenschappen) terug te vinden. Verberg tekst