Bijna 57 jaar nadat Sylvia Plath (1932-1963) in hun Londense appartement de kieren rondom de deuren tussen haar en haar slapende kinderen had afgedicht, in de keuken haar hoofd op een handdoek in de gasoven legde en overleed, is haar postume productie nog altijd niet stilgevallen.

Geen wonder, bijna, voor een schrijfster wier belangrijkste werken vrijwel allemaal na haar dood werden gepubliceerd. De bundel Ariel, waarin ze het duistere landschap van een geest gekweld door depressies schilderde in nachtmerrieachtige gedichten als 'Lady Lazarus' ('Out of the ash/ I rise with my red hair/ And I eat men like air'), verscheen in 1966. Haar enige roman, The Bell Jar, kwam weliswaar een maand vóór haar dood uit, maar toen nog onder het pseudoniem Victoria Lucas.

Niettemin: ooit moet zo'n stroom 'nagekomen berichten' toch opdrogen, zou je denken. Maar ondertussen werd bij het Britse Faber and Faber in twee kloeke delen The Letters of Sylvia Plath gepubliceerd. Diezelfde uitgeverij ruimde in januari 2019 in een reeks korte verhalen een plek in voor een 'teruggevonden Sylvia Plath'. 'Mary Ventura en het negende koninkrijk' heet het verhaal, dat nu te lezen is in een nieuwe editie van 'zijn' De glazen stolp.

Eerlijk gezegd komt het als literaire bonustrack van twintig pagina's bij Plaths beste proza veel beter tot zijn recht. Deels omdat het overduidelijk een onrijp jeugdwerk is. (Plath zelf noemde het vernietigend 'a vague symbolic tale'.) Maar vooral omdat het op allerlei manieren mooi aansluit bij die Amerikaanse klassieker, die nog steeds een meesterlijke vrouwelijke pendant vormt van Salingers The Catcher in the Rye (1951).

Nichtje van Holden Caulfield

IJzersterke openingszin: 'Het was een merkwaardige, snikhete zomer, de zomer dat ze de Rosenbergs elektrocuteerden, en ik was in New York en wist niet wat ik er deed.' Aan het woord is studente Esther Greenwood. Een, om de vergelijking door te trekken, sensitief feministisch nichtje van Holden Caulfield wier belevenissen en worstelingen in de zomer van 1953 bijna een-op-een Plaths worstelingen en belevenissen waren.

In dat seizoen mocht de in Boston geboren schrijfster en studente een maand stage lopen in Manhattan, bij hét culturele modetijdschrift van die dagen, Mademoiselle. Het liep op een deceptie uit. Schrijven over mode en de glamourwereld daaromheen vond ze oppervlakkig en ver beneden haar waardigheid. Ze deed (of Esther doet) pogingen zich van haar maagdelijkheid te ontdoen, wat louter tragikomische taferelen opleverde, plus een #MeToo-ervaring.

Eenmaal thuis raakte ze zo depressief dat ze, na elektroshocktherapie en een mislukte zelfmoordpoging, uiteindelijk 'gered' moest worden door dokter Nolan, een psychiater van wie ze wel een (tijdelijk) heilzame behandeling kreeg.

Plath beschreef die lijdensweg krap een decennium later schitterend, rauw en met een soms ronduit geestige afstandelijkheid tegelijk. Zoals ze ook knap de frustratie wist te vangen van een meisje in de jaren vijftig, gevangen tussen grootse dromen van een intellectueel schrijversleven en het geestdodende huisvrouwenbestaan.

Geen toeval: ontsnappen is precies waar 'Mary Ventura en het negende koninkrijk' om draait. Het hoofdpersonage wordt op de eerste pagina haastig op een trein gezet naar de mysterieuze bestemming uit de titel. Al op het station stapelen de onheilspellende voortekenen zich op (twee jongetjes vechten met bloederige verbetenheid om een stuk speelgoed, een krantenjongetje brult dat tienduizend mensen zijn 'gevonnist'), hoewel haar moeder bezweert: "Niets aan de hand."

Eenmaal onderweg heeft Mary aanspraak van een vriendelijk oudje dat haar aanvankelijk geruststelt. Maar terwijl ze langs kleurloze 'herfstakkers' snellen, wordt steeds duidelijker dat de bestemming een angstaanjagende is. "Als je eenmaal in het negende koninkrijk bent, kun je niet meer terug", waarschuwt haar bejaarde metgezel.

Subtiel kun je het allemaal amper noemen, zo'n allegorie als een sinistere ijldroom. Maar ze biedt wel ruimte voor interpretaties. Is deze reis een evocatie van hoe een depressie een rouwsluier over het leven legt? Laten al die andere passagiers zich zo apathisch naar het zielloze burgerbestaan leiden? Of toch naar de dood? En als Mary op het eind, 'ontwaakt uit een doodslaap', aan de noodrem trekt, kiest ze daarmee dan voor haar eigen levensweg? Of was zelfmoord in het hoofd van de schrijfster toen al een nooduitgang?

De Bezige Bij, 306 p., 22,99 euro. Vertaald door René Kurpershoek.

Esther Greenwood wint met het schrijven van een artikel in een modeblad een stage van een maand bij de moderedactie in New York, inclusief onkostenvergoeding en uitgebreide diners. Hier wordt ze voor het eerst met een andere wereld geconfronteerd. Wat ze wil, is schrijver worden en ze droomt van een grootse carrière. Een meisje in de jaren vijftig dat geen saai huisvrouwenbestaan wil. Wanneer ze voor haar vervolgstudie wordt afgewezen, stort haar wereld in en gaat ze weer bij haar moeder wonen. Ze zakt steeds verder weg in een depressie en wordt uiteindelijk opgenomen in een psychiatrische instelling. In deze semi-autobiografische roman van de Amerikaanse auteur (1932-1963) wordt de lezer meegenomen in de worsteling van Esther met haar waanzin en depressie. In een prachtig proza en heldere stijl wordt de verwarring en de frustratie van het jonge meisje gevangen. Dit is een nieuwe uitgave van deze klassieker uit 1963. Aan de roman is het korte verhaal ‘Mary Ventura en het negende koninkrijk’ toegevoegd, dat recentelijk is teruggevonden.