Aan traumamateriaal geen gebrek voor de in Eritrea geboren Ethiopisch-Britse auteur Sulaiman Addonia, als je het zo allemaal op een rijtje zet. Zijn dorp in Eritrea viel tijdens de onafhankelijkheidsoorlog ten prooi aan een massaslachting. Daarna kwam zijn vader om, waarna zijn moeder als bediende in Jeddah (Saudi-Arabië) ging werken en Addonia er zijn tienerjaren doorbracht. Met zijn 15-jarige broertje belandde hij in Londen als vluchteling nadat hij in Soedan in een kamp had geleefd. Tegenwoordig woont de auteur in Brussel. Daar is hij onder meer de bezieler van een schrijfacademie voor vluchtelingen.

Toch oogt Addonia ongeschonden én heeft hij zijn daadkrachtig optimisme nooit verloren, zo bleek al uit zijn debuut Als gevolg van liefde en opvolger Stilte is mijn moedertaal. Veerkracht kenmerkt zijn personages. De openingszin van zijn derde, uit het Engels vertaalde roman De zieners kan ook tellen: 'Ik ben geboren uit mijn moeder in Keren, maar werd herboren uit mezelf in Londen, die lentenacht dat ik Bina-Balozi topte op een bank op Fitzroy Square.' Met een voorbinddildo neukt hoofdpersonage Hannah haar minnaar in de kont, zich overgevend aan haar seksuele macht en lust. De roman - gegoten in één doorlopende alinea van pakweg 130 pagina's - is het verslag van haar exploraties door de Londense nachten en straten. Want: 'De straten van Londen waren mijn thuis - daar sliep ik, at ik, waste ik me, ontlastte me, had ik seks en legde ik de gebeurtenissen vast vanuit mijn ogen... OGEN. (...)'

Dagboek

Hannah Xehay is een spitant personage dat je door haar ongedwongenheid onmiddellijk in de armen sluit. Afkomstig uit Eritrea, zonder paspoort, verzeilt ze in de ondoorgrondelijke bureaucratie van het Britse asielopvangsysteem. Ze zoekt haar weg in de Londense underground, in het pleeghuis van Diana in Kilburn, en ervaart er, ondanks haar haveloze status, tegelijk een tomeloos gevoel van bevrijding, zeker wanneer ze in de slipstream van een queer community belandt en geobsedeerd raakt door Bina-Balozi - 'alles schreeuwde aan hem om veroverd te worden'. Maar ook huisgenoot Anna begeert. Ze cultiveert haar 'fluïditeit (...) waar ik niet aan wil schaven of sleutelen'.

Dat er regelmatig herinneringen opspoken aan haar verleden in het door een burgeroorlog geteisterde Eritrea, is evident. Ze torst het dagboek van haar in het geweld jonggestorven moeder mee, haar vader vertelde veel over haar, 'hij was een encyclopedie van haar geschiedenis'. Hij vond het - zelf nochtans analfabeet - essentieel dat Hannah haar moeders liefde voor boeken erfde, hij bracht haar onder 'in een weeshuis van literatuur'. Maar in het dagboek schuilt ook een geheim over haar moeders seksuele leven dat haar dreigt te beheksen. Tegelijk drenst het oorlogsgeweld voortdurend door Hannahs brein: 'Ons land veranderde in een wierookbrander voor ons vlees.' Addonia schreef De zieners als een uitdaging aan zichzelf, zo stelde hij in diverse interviews. "Wanneer mijn broer me vertelde dat Fjodor Dostojewski De speler in drie weken schreef, ben ik een soort duel met hem begonnen." Hij vatte De zieners aan op zijn iPhone, terwijl hij in coronatijden aan de vijvers van Elsene pleisterde. Na iets meer dan drie weken was het opzet af. "Het was als een vulkaan, een uitbarsting met woorden, ideëen en gevoelens waarover ik geen controle meer had." Een boek uit één geut, zoals ook Laszlo Krasz- nahorkai of Mathias Énard (in Zone) het hem voordeed, zij het veel omvangrijker.De zieners is inderdaad ongeremd én experimenteel, een roman ook met een jakkerend tempo. Heden en verleden lopen bijna naadloos in elkaar over, al is er wel degelijk aan de compositie gesleuteld. Knap hoe Addonia subtiel in dialoog gaat met de wereldliteratuur, met auteurs als Clarice Lispector, Zora Neale Hurston of Georges Bataille. Addonia wroet voortdurend in het onderbewuste van zijn personage, beïnvloed ook door het surrealisme, zoals dat schilderij van Leonor Fini: L'Alcove (1941), een zelfportret met Nico Papatakis, waarbij ze neerkijkt op de androgyne jongeman die ligt te slapen. De zieners gaat immers ook "over het verlangen om vrij te zijn, om je los te maken van de gedaante waarin je bent geboren", zoals Addonia in een gesprek met BRUZZ toelichtte.

Tegelijk is de roman een ode aan Londen, zelfs aan de regen in The City: 'Daar viel me voor het eerst op hoeveel kleuren die had. Zwart als hij op de spoorbaan viel, lichter en blauwig als hij in het doordringende licht van de straatlantaarns in kleine deeltjes uiteenviel', registreert Hannah.

Verlangen

Addonia stelt het lichaam centraal in De zieners, dat af en toe de vorm van een felle tirade aanneemt, tegen kolonialisme, uitzichtloos oorlogsgeweld en het asielsysteem. Maar de talloze, uitbundige seksscènes ('Mijn tepels stegen met me op, als raketten') vallen het meest op, zij het dat er weleens metaforische miskleunen vallen te noteren: 'Zijn lippen gingen als gordijnen vaneen en ik hunkerde naar het mysterie binnen in hem.' Soms laat de vertaling een wat houterige, geaffecteerde indruk na.

Addonia demonstreert hoezeer ook een vluchteling een verlangen heeft naar seks en intimiteit, precies omdat het lichaam vaak nog het enige is waarover hij controle kan uitoefenen. 'Het is niet omdat je je huis verliest dat je je verlangens verliest', merkte de schrijver op. Zo wordt seks voor Hannah een manier om haar menselijkheid én identiteit te herwinnen, zeker wanneer ze het tijdens het asielproces zwaar te verduren krijgt.

Een literaire roman over de eerste jaren van een dakloze Eritrese vluchtelinge in Londen. Hannah leeft op straat. Haar enige bezit is het dagboek van haar overleden moeder, met daarin een schokkend verhaal over haar ouders. Ze ontdekt aspecten van haar leven en seksualiteit die niet worden gedefinieerd door haar afkomst of rechtspositie. Vindingrijk en dicht op de huid geschreven, in één lange alinea. Geschikt voor een literaire lezersgroep. Bevat expliciete seksscènes. Sulaiman Addonia (1974) is een Eritrees-Ethiopisch-Britse schrijver. Zijn debuutroman, 'Als gevolg van liefde', stond op de shortlist van de Commonwealth Writers’ Prize. Zijn tweede roman, 'Stilte is mijn moedertaal', stond op de longlist van de Orwell Prize for Political Fiction en de shortlist van de Lambda Awards 2021. Hij heeft in Brussel een schrijfacademie voor vluchtelingen opgericht en organiseert het literaire Asmara-Addis-festival. In 2021 ontving hij de Vlaamse Golden Afro Artistic Award for Literature, en in 2022 werd hij fellow van de Royal Society of Literature.